Dzisiejszy wpis będzie kolejnym z dziedziny prawa autorskiego, jednak będzie związany również z prawem pracy. Mianowicie mowa o utworze pracowniczym. Zagadnienie to jest przydatne zarówno dla pracowników jak i pracodawców – ważne aby znać swoje prawa i o nie zadbać!
Czym jest utwór pracowniczy?
Utworem pracowniczym, zgodnie z przepisami Ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych, jest utwór stworzony przez pracownika, w ramach wykonywania jego obowiązków. Już powyższe wyraźnie wskazuje, że z utworem pracowniczym będziemy mieć do czynienia jedynie w przypadku stosunku pracy oraz wykonanie tegoż utworu musi leżeć w zakresie obowiązków pracownika. W związku z tym, nie będzie można uznać za utwór pracowniczy utworu, który został stworzony w wyniku umowy o dzieło lub umowy zlecenia.
Co istotne, utwór pracowniczy może być stworzony jedynie jeśli wynika to z obowiązków pracownika. Dlatego też, czynność w wyniku której powstał utwór musi zostać zawarta w umowie o pracę lub być ściśle związana z obowiązkami wskazanymi w tejże umowie. W sytuacji, w której pracownik wytworzy dzieło nawet w czasie pracy i na polecenie przełożonego, jeśli nie będzie ono związane z obowiązkami pracownika, nie będziemy mogli zakwalifikować go jako utworu pracowniczego.
Powyższa sytuacja jest dość prosta przy wykonywaniu zawodów „kreatywnych”, takich jak fotografa, czy grafika. Jednak przykładem kiedy jest to bardziej skomplikowane może być sytuacja gdy dana firma prowadzi bloga firmowego i pracownicy są proszeni o przygotowanie wpisu. W tej sytuacji, jeśli z umowy o pracę nie wynika obowiązek przygotowywania treści na bloga bądź treści PR-owych, to taki wpis nie będzie utworem pracowniczym! Sytuacja gdy firma prowadzi bloga lub portal jest bardzo częsta i równie często to pracownicy piszą na niego wpisy – w związku z tym, należy pamiętać o zawarciu takiego zapisu w obowiązkach w umowie!
Nabycie praw majątkowych do utworu przez pracodawcę
Wiemy już kiedy mamy do czynienia z utworem pracowniczym. Jednak jakie są z nim związane prawa i obowązki?
Otóż wraz z wydaniem utworu pracodawcy, nabywa on majątkowe prawa autorskie do utworu. Czym są autorskie prawa majątkowe możesz przeczytać w tym wpisie. Po stworzeniu utworu, początkowo to jego autor, a więc pracownik posiada do niego prawa majątkowe. Dopiero z momentem wydania przez pracownika dzieła i przyjęciem go przez pracodawcę, dochodzi do przeniesienia majątkowych praw autorskich. Przykładem wydania i przyjęcia dzieła może być po prostu jego przesłanie bądź dostarczenie osobiście i akceptacja utworu przez pracodawcę. Od tego momentu pracodawca może rozporządzać tym utworem.
Ważne aby w umowie z pracownikiem, poza wpisaniem do zakresu obowiązków tworzenie określonych utworów pracowniczych, zawrzeć zapis o polach eksploatacji danego dzieła. Może to być na przykład wykorzystanie grafiki na baner, wizytówki, czy wykorzystanie wpisu do publikacji na różnych portalach. W przypadku braku określenia pól eksploatacji, pracodawca może rozporządzać dziełem zgodnie z zakresem działalności pracodawcy oraz przeznaczeniem dzieła.
Należy pamiętać, że prawa majątkowe do utworu pracowniczego nie „powracają” do pracownika po rozwiązaniu stosunku pracy! W tej sytuacji, po przeniesieniu praw majątkowych, do momentu rozporządzenia nimi przez pracodawcę, pozostają one przy nim.
Osobiste prawa autorskie do utworu pracowniczego
Należy pamiętać, że osobiste prawa autorskie są niezbywalne i ma to zastosowanie również do utworu pracowniczego. Ponownie odsyłam Cię do wpisu z którego dowiesz się więcej na temat osobistych i majątkowych praw autorskich.
Z powyższego wynika, że pracodawca nie może przedstawiać się jako autor tegoż dzieła pracowniczego, jak również pracodawca ma obowiązek każdorazowo podpisać autora dzieła.
Osobistych praw autorskich nie można zbyć ani się zrzec. Jednakże, można dokonać pewnego ograniczenia w umowie i pracownik może się zrzec egzekwowania swoich osobistych praw do utworu. Należy pamiętać, że takie oświadczenie pracownika, jak każde oświadczenie woli można odwołać! Pracownik może wtedy jednakże ponieść odpowiedzialność za niewykonanie umowy, jednakże są to kwestie które można uregulować w umowie.
O czym należy pamiętać?
O tym aby znać swoje prawa i zabezpieczać je w umowie! Czy jesteś pracownikiem czy pracodwacą, pamiętaj o egzekwowaniu swoich praw. Pierwszym krokiem do tego jest ich znajomość – z tego wpisu już wiesz czego możesz oczekiwać w związku z wytworzeniem dzieła pracowniczego.
Jak można zauważyć z powyższego wpisu – bardzo ważne jest zawarcie odpowiednich zapisów w umowie, co pozwoli znacznie ograniczyć występowanie sporów pomiędzy pracownikiem a pracodawcą!
Podsumowanie
Mam nadzieję, że po lekturze tego wpisu nieco poszerzyła się Twoja wiedza na temat praw autorskich oraz tego kiedy mamy do czynienia z utworem pracowniczym.
Na dziś to tyle – zapraszam do pozostałych wpisów z serii o prawie autorskim, jak również innych wpisów związanych z prowadzeniem działalnośći gospodarczej!
Jesteśmy również na Instagramie, gdzie pojawiają się dodatkowe treści i prawnicze ciekawostki, których nie znajdziesz na naszym blogu!
Photo by Alice Dietrich on Unsplash
