Umowa sprzedaży jest najczęściej zawieraną przez nas umową dnia codziennego. W związku z tym, warto znać swoje prawa i możliwości ich dochodzenia, w sytuacji, w której produkt nie spełnia warunków wskazanych w umowie.
Rękojmia za wady
Z uwagi na fakt, iż rękojmia przysługuje z mocy prawa przy umowie sprzedaży (w odróżnieniu od gwarancji i kary umownej, które są dobrowolnie zawieranie w umowie), jest to najczęściej stosowany sposób dochodzenia swoich praw.
Rękojmia została uregulowana w kodeksie cywilnym i zgodnie z nim, sprzedawca jest odpowiedzialny przed kupującym, jeśli sprzedana rzecz ma wady fizyczne lub prawne. Przepis mówi wprost o umowie sprzedaży, jednakże przepisy dotyczące rękojmi będą miały zastosowanie również w przypadku umowy o dzieło.
Wadami rzeczy mogą być zarówno fizyczne uszkodzenia, jak i braki w sprzedanej rzeczy czy niezgodność stanu rzeczy w porównaniu ze stanem podanym w umowie. Sprzedana rzecz może posiadać również wady na prawne, na przykład może być obciążona prawem na rzecz osoby trzeciej lub może być własnością innej osoby niż sprzedawca. Co do zasady, sprzedawca odpowiada za wady fizyczne, które istniały w momencie przejścia niebezpieczeństwa na kupującego (z reguły w momencie wydania rzeczy) lub gdy wynikły z przyczyny, która tkwiła w sprzedanej rzeczy w tej samej chwili. Co ważne, w polskim systemie prawnym, konsumenci są objęci szczególną ochroną, w związku z tym, istnieje domniemanie, iż rzecz posiadała wady fizyczne jeśli zostały one stwierdzone w przeciągu roku od wydania rzecz kupującemu.
Zwolnienie z odpowiedzialności
Sprzedający nie ponosi odpowiedzialności za wady, jeśli kupujący wiedział o wadach w chwili zawierania umowy. Jednakże, w przypadku gdy przedmiotem sprzedaży jest rzecz oznaczona co do gatunku lub rzecz mająca powstać w przyszłości, sprzedający jest zwolniony z odpowiedzialności, jeśli kupujący wiedział o wadach w chwili wydania rzeczy – jednak nie będzie miało to zastosowania w sytuacji, gdy nabywcą jest konsument. W sytuacji zawierania umowy z konsumentem, musi on posiadać wiedzę o ewentualnych wadach zawsze w chwili zawierania umowy!
Sprzedawca jest również zwolniony z odpowiedzialności za brak właściwości rzeczy wynikających z publicznych zapewnień, jeśli o nich nie wiedział lub oceniając rozsądnie nie mógł wiedzieć oraz w sytuacji gdy zapewnienia te mogły mieć wpływ na decyzję kupującego. Dotyczy to w szczególności zapewnień producenta lub osoby wprowadzającej rzecz do obrotu. Na przykład, producent w reklamie kierowanej do jedynie wąskiej grupy osób, zapewniał, iż jego produkt posiada pewne cechy, jednakże nie była to powszechnie dostępna reklama i sprzedawca nie został o tym poinformowany.
Wyłączenie odpowiedzialności w umowie
Zgodnie z wolnością przy zawieraniu umów, strony mogą w umowie dowolnie poszerzyć, ograniczyć lub całkowicie wyłączyć odpowiedzialność wynikającą z rękojmi za wady. Jednakże, w przypadku w którym kupującym jest konsument, ograniczenie lub wyłączenie rękojmi może nastąpić jedynie w przypadkach wskazanych w szczegółowych przepisach!
Uprawnienia kupującego w przypadku stwierdzenia wady
Wiemy już, jakie są ogólne zasady dotyczące rękojmi, więc przejdźmy do omówienia praw kupującego w przypadku stwierdzenia wady rzeczy.
W przypadku gdy kupujący stwierdzi wystąpienie wady, może on odstąpić od umowy lub złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny. Oczywiście, obniżenie ceny musi być adekwatne do straty kupującego, z uwagi na stwierdzoną wadę. Co ważne, powyższe uprawnienia nie przysługują w sytuacji, gdy sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych trudności dla kupującego, wymieni rzecz na wolną od wad lub usunie wadę. Ograniczenie to nie będzie miało zastosowania w sytuacji, gdy rzecz była już naprawiania lub wymieniana oraz w sytuacji, w której sprzedawca nie wykonał swojego obowiązku wymiany lub naprawy rzeczy!
Ponownie w tej sytuacji, nieco bardziej chroniony jest konsument. Jeśli kupującym jest konsument, może on żądać wymiany rzeczy na wolną od wad zamiast proponowanej przed sprzedawcę naprawy, jak również zamiast proponowanej wymiany, może on żądać naprawy rzeczy. Jednakże, w sytuacji gdy naprawa rzeczy będzie wiązała się ze zbyt dużymi trudnościami, sprzedawca może zamiast żądanej przez konsumenta naprawy dokonać wymiany rzeczy. Należy również pamiętaj, iż nie można odstąpić od umowy, jeśli wada jest nieistotna. Koszty wymiany lub naprawy są oczywiście ponoszone przez sprzedawcę!
W sytuacji gdy kupującym jest konsument, w przypadku nieustosunkowania się przez sprzedawcę do żądania konsumenta wymiany rzeczy na wolną od wad, naprawienia lub złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny wraz z podaniem kwoty, wraz z upływem czternastu dni, uznaje się, iż sprzedawca uznał to żądanie za uzasadnione.
Wygaśnięcie uprawnień, przedawnienie roszczeń
Sprzedawca odpowiada za wadę rzeczy, jeśli zostanie ona stwierdzona przed upływem dwóch lat od dnia wydania rzeczy, w przypadku rzeczy ruchomej oraz przed upływem pięciu lat w przypadku nieruchomości od dnia wydania rzeczy kupującemu. W sytuacji, w której przedmiotem sprzedaży jest używana rzecz ruchoma, rękojmia może zostać ograniczona, jednak nie mniej niż do upływu jednego roku od dnia wydania rzeczy kupującemu.
Przedawnienie roszczeń o usunięcie wady lub wymiany rzeczy na wolną od wad, przedawnia się z upływem roku od dnia stwierdzenia wady. Jednakże, w przypadku konsumentów, termin ten nie ma zastosowania, ponieważ nie może upłynąć przed końcem terminów, w których sprzedawca odpowiada za wady rzeczy. Tak więc, w przypadku konsumenta, niezależnie od dnia stwierdzenia wady, termin do wymiany rzeczy lub naprawy, nie może się przedawnić przed upływem dwóch lat od dnia wydania rzeczy ruchomej oraz pięciu lat od dnia wydania nieruchomości. W przypadku złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy lub oświadczenia o obniżeniu ceny, termin przedawnienia pozostaje taki sam jak w przypadku żądania naprawy lub wymiany rzeczy. Jednakże w sytuacji gdy kupujący żądał wymiany lub naprawy rzeczy, termin przedawnienia rozpoczyna swój bieg, dopiero od chwili bezskutecznego upływu terminu na wymianę lub naprawę rzeczy.
Temat rękojmi jest niezwykle szeroki, jednak powyżej zostały przybliżone podstawowe zagadnienia, które będą miały zastosowanie w większości przypadków. Zapraszam również do zapoznania się z wpisem na temat ogólnych praw konsumentów, gdzie zostały poruszone różnice pomiędzy sprzedażą online oraz w lokalu.
Gwarancja
Podstawowa różnica pomiędzy gwarancją, a rękojmią jest taka, że gwarancja jest udzielana dobrowolnie. Może być udzielona zarówno przed producenta, przez sprzedawcę jak i przez inny podmiot. Gwarancja określa obowiązki gwaranta oraz uprawnienia kupującego, które się materializują w sytuacji, w której rzecz sprzedana nie ma właściwości, które powinna mieć. Podobnie jak w przypadku rękojmi, uprawnienia z tytułu gwarancji mogą dotyczyć zwrotu pieniędzy, wymiany oraz naprawy towaru.
Jednakże zasadniczą różnicą jest fakt, iż to gwarancja określa jakie możliwości ma kupujący przy stwierdzeniu wady rzeczy. W związku z tym, można w niej dowolnie kształtować odpowiedzialność gwaranta!
Dokument gwarancyjny
Udzielona gwarancja może zostać uzależniona od wydanego dokumentu gwarancyjnego. Oznacza to, że skorzystać w gwarancji można tylko w przypadku posiadania tego dokumentu. Musi on zostać wydany razem z rzeczą, której gwarancja dotyczy oraz muszą zostać w nim określone odpowiednie oznaczenia, które identyfikują sprzedaną rzecz.
Oświadczenie gwarancyjne
W oświadczeniu gwarancyjnym należy zawrzeć wszystkie informacje, które są konieczne do skorzystania z gwarancji. Jak wspomniano powyżej, gwarancja może obejmować jedynie niektóre z uprawnień, które przysługują zawsze przy rękojmi. Dlatego też, należy jasno określić, które uprawnienia przysługują uprawnionemu w sytuacji skorzystania z gwarancji. W oświadczeniu gwarancyjnym musi również znaleźć się informacja identyfikująca gwaranta – a więc jego dane bądź dane jego przedstawiciela na terenie Polski.
Co do zasady informacja gwarancyjna musi być sporządzona w języku polskim. Może ona zostać udzielona zarówno ustanie, np. w reklamie, jak również pisemnie, w dokumencie dołączanym przy sprzedaży. Uprawniony z gwarancji, może zawsze żądać od gwaranta udzielenia gwarancji w dokumencie!
Terminy
Zgodnie z Kodeksem cywilnym, co do zasady termin gwarancji wynosi dwa lata, licząc od dnia kiedy rzecz została wydana kupującemu. Termin ten może być jednak dowolnie zmieniony przez gwaranta – może być zarówno wydłużony, jak i skrócony!
W przypadku gdy w wyniku korzystania z gwarancji, rzecz została wymieniona na nową lub naprawiona, termin gwarancji biegnie na nowo. Jeśli jednak naprawa bądź wymiana dotyczyła jedynie części rzeczy, termin ten biegnie na nowo odpowiednio do tej części.
W innych przypadkach korzystania z gwarancji, jej termin zostaje przedłużony również o czas, w którym kupujący nie mógł korzystać z rzeczy, z uwagi na wady tkwiące w rzeczy.
Gwarancja a rękojmia
Kupujący może zawsze korzystać z rękojmi za wady fizyczne rzeczy niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji! Oznacza to, że udzielenie gwarancji na rzecz np. przez producenta, nie wyłącza odpowiedzialności sprzedawcy za sprzedaną rzecz. Należy pamiętać, że gwarancja nie zawsze musi być udzielona przez sprzedawcę, w związku z czym to nie zawsze sprzedawca odpowiada z tytułu gwarancji – czasami jest to producent lub inny podmiot.
Jednakże, kupujący nie może w tym samym czasie korzystać z rękojmi oraz gwarancji! W przypadku skorzystania z gwarancji, ulega zawieszeniu bieg terminu na skorzystania z rękojmi – wraz z dniem zawiadomienia sprzedawcy o wadzie. Termin biegnie dalej od dnia odmowy przez gwaranta wykonania obowiązków wynikających z gwarancji albo po bezskutecznym upływie czasu na ich realizację.
W praktyce więc, najlepiej poinformować sprzedawcę o wadach towaru, następnie skorzystać z gwarancji, a gdy okaże się, że nie udało się uzyskać uprawnień, które przysługują nam z gwarancji, należy skorzystać z rękojmi.
Fakt, że odpowiedzialność z rękojmi nie wyklucza odpowiedzialności z gwarancji, nie oznacza, że kupujący może skorzystać z różnych uprawnień jednocześnie. Musi on wybrać podstawę prawną swojego żądania. Mówiąc wprost – nie można żądać np. obniżenia ceny w związku z rękojmią za tę samą wadę, której naprawienia żądamy w związku z gwarancją. Jednakże, wybór jednej z podstaw odpowiedzialności nie wpływa na unieważnienie uprawnień z drugiej. Możemy żądać naprawy rzeczy z gwarancji, a gdy okaże się ona niemożliwa, możemy skorzystać z rękojmi i żądać wymiany rzeczy na nową.
Kara umowna
Bardzo często spotykam się z używaniem określenia „odsetki”, zamiast „kara umowna”. Wynika to z faktu, iż najczęściej jako kara umowna, zawierany jest pewien procent kwoty (ceny), płatny za każdy dzień opóźnienia. Stąd wiele osób mylnie sądzi, iż chodzi o odsetki. Jednakże, odsetki, a kara umowna są to dwie różne rzeczy i nie można używać tych określeń zamiennie!
Jak już wiemy czym kara umowna nie jest, możemy przejść do dalszych rozważań, w których wyjaśnię czym kara umowa jest oraz jakie są podstawowe zagadnienia z nią związane.
Poprzez karę umowną, rozumiemy zastrzeżenie w umowie odpowiedniego świadczenia, które jest należne w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.
Najważniejsze co należy zapamiętać, to że kara umowna może być zastrzeżona jedynie co do świadczeń niepieniężnych. Poprzez karę umowną, dłużnik zobowiązuje się do zapłaty określonej sumy. Kara umowna, może zostać określona zarówno poprzez wskazanie konkretnej kwoty, jak również sposobu ustalenia kwoty. Bardzo częstym sposobem określania kary umownej, jest wskazanie odpowiedniego procenta kwoty zobowiązania, który jest płatny za każdy dzień zwłoki.
Kara umowna jest należna bez względu na wysokość poniesionej szkody. Oznacza to, że może się zdarzyć tak, że wysokość poniesionej szkody, jest mniejsza niż wysokość kary umownej, jednakże nie można z tego powodu zwolnić się z obowiązku zapłaty całości kary umownej. Co więcej, dłużnik nie może również zwolnić się z wykonania świadczenia określonego umową, poprzez zapłatę kary umownej. Działa to również w drugą stronę -co do zasady, jeśli poniesiona szkoda była większa niż wysokość kary umownej, nie można żądać odszkodowania, które będzie przewyższało kwotę kary umownej. Z tego powodu, nie w każdej sytuacji opłaca się zawierać karę w umowie! Oczywiście z uwagi na wolność w kształtowaniu umów, można wyłączyć to ograniczenie w umowie. Oczywiście z uwagi na swobodę w zawieraniu umów, można wyłączyć to ograniczenie w umowie.
W sytuacji, w której zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może zażądać zmniejszenia kary umownej. To samo uprawnienie ma dłużnik w przypadku gdy zastrzeżona kara umowna jest zbyt wygórowana.
Dodatkowo, w sytuacji w której z przepisów wynika, iż dłużnik jest zobowiązany zapłacić zobowiązanemu określoną sumę za niewykonanie lub nieprawidłowe wykonanie umowy, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące kary umownej, nawet w sytuacji gdy nie zostało to wprost zawarte w umowie! Oznacza to, że czasem niezależnie od nazewnictwa mamy do czynienia z karą umowną. Tak samo jak w przypadku umów – to nie jej nazwa przesądza o rodzaju umowy, tylko treść. Zasada ta ma zastosowanie w większości sytuacji prawnych, w związku z czym, należy dbać o odpowiednie zapisy, a nie tylko nazwy.
Na dziś to wszystko! Ten wpis zawiera podstawy odpowiedzialności z tytułu umowy sprzedaży – tak więc, znajdzie zastosowanie w większości przypadków. Z uwagi, iż jest to jedynie wpis na blogu, nie ma możliwości przeanalizowania każdej możliwej sytuacji, która wystąpi, jednak mam nadzieję, że taka dawka wiedzy będzie dla Ciebie przydatna! Zapraszam również na poprzednie wpisy dotyczące umów, które znalazły się na blogu.
Tradycyjnie zapraszam również na nasz Instagram, gdzie rozwijamy tematy pojawiające się na blogu, jak również publikujemy dodatkowe treści, które nie są tutaj poruszane! Do zobaczenia w kolejnym wpisie, już za tydzień 🙂
Photo by Laura Chouette on Unsplash
